Onder de kop ‘Paradijs voorgoed verloren’ stond er op 30 januari 2013 een korte recensie over mijn bundel ‘schraal grondgebied’ in het Dagblad van het Noorden. De recensie geeft de bundel drie sterren, van maximaal vijf.

Joep van Ruiten schreef: “Schraal landschap (dit moet ‘schraal grondgebied’ zijn / Adrie Krijgsman), de nieuwe dichtbundel van Adrie Krijgsman uit Assen heeft een motto van geo-poëet Kenneth White meegekregen. Die stelt dat gedachten als een landschap kunnen zijn, met velden en stromen. Vanuit dat idee doen ook de gedichten van Krijgsman aan een landschap denken: soms onheilspellend en ondoordringbaar, soms goed voor verrassende vergezichten en ontdekkingen.
De grondtoon is weemoedig, als van een banneling die weet dat het paradijs voorgoed verloren is gegaan. Het zal een kwestie van smaak zijn, maar hier en daar wordt de mensenhand node gemist. De ongetemde natuur is een mooi ding, in de poëzie draait het ook om ordening, om spitten, harken, zaaien en met vuil onder de nagels onkruid wieden.”

Jammer dat Joep van Ruiten de titel niet correct heeft weergegeven, maar verder kan ik er prima mee leven. Waar hij schrijft “Het zal een kwestie van smaak zijn, maar hier en daar wordt de mensenhand node gemist” ga ik er zelf ook van uit dat het een kwestie van smaak is, waarbij het voor mij toch eerder een kwestie van keuze is geweest, want er is wel degelijk geordend, gespit en onkruid gewied en ja, soms zelfs weer onkruid toegevoegd.
Zeker, de gedichten doen aan een landschap denken, beschrijven ook landschappen, daarnaast beschrijven de gedichten het (mijn) mentale landschap. We kennen allemaal de uitdrukkingen ‘door een diep dal gaan’, ‘langs de rand van een afgrond gaan’, die figuurlijk een mentale gesteldheid weergeven. Ik heb in de gedichten in ‘schraal grondgebied’ geprobeerd dit mentale landschap, met dalen en afgronden te koppelen aan fysieke, daadwerkelijk bestaande landschappen, aansluitend bij de geo-poëzie, die de mens als een onlosmakelijk met de aarde verbonden, door het landschap gevormd wezen ziet. In hoeverre mijn poging daartoe geslaagd is moet de lezer zelf maar bepalen.
Binnen dit ‘mentale’, is inderdaad het paradijs al snel verloren, voor zover het al ooit bestaan heeft. Als we er vanuit gaan dat het kinderbrein ongerept ter wereld komt en dat die ongereptheid tevens de paradijselijke staat is, wordt die door opvoeding en ervaring al snel teniet gedaan. Ik beschouw dat verlies van het paradijs niet als een ramp. Ikzelf althans zou op mijn leeftijd niet ongerept door het leven willen gaan, hoe aanlokkelijk dat soms ook mag lijken. Ik houd wel van een beetje mentale ballast. Dat neemt niet weg dat er ruimte voor – een al dan niet (zen) boeddhistische – leegte moet blijven, of dat die leegte zelfs moet worden gecreëerd. Er moet zowel een fysieke als een mentale ruimte (leegte) zijn waar we ons vrij kunnen bewegen, waarin we naar nergens op weg kunnen gaan, zonder navigatiesysteem, zonder gps. Die ruimte heb ik geprobeerd in de gedichten te creëren, me wel bewust van het feit dat ik nooit al mijn ballast kwijt zal raken, dat het onkruid sneller groeit dan ik het ooit zal kunnen wieden, dat er in elk landschap wel een steen des aanstoots zal blijven liggen.
Waar Joep van Ruiten dan ook schrijft “De ongetemde natuur is een mooi ding, in de poëzie draait het ook om ordening, om spitten, harken, zaaien en met vuil onder de nagels onkruid wieden” ben ik dat in zijn algemeenheid wel met hem eens. Alles wat in een gedicht geen functie heeft dient zoveel mogelijk te worden geschrapt. Maar als bepaalde obstakels of een bepaalde vorm van schuring noodzakelijk in het gedicht aanwezig dienen te zijn, behoren ze te blijven staan. De ‘mentale’ ongetemde natuur, die ik in de gedichten probeer te vatten, is nu eenmaal niet perfect en die wil ik ook bewust niet geheel perfectioneren. Zelfs in het paradijs groeit onkruid!
(Adrie Krijgsman, 7 februari 2013)