Jeugdboek 12+ – Een recensie:

Ivan, een vijftienjarige ADHD-er krijgt op school de opdracht om een boek te schrijven. Vanzelfsprekend wordt zo’n opdracht niet door elke scholier juichend ontvangen en ik vraag me zelfs af of een docent dat überhaupt voor elkaar kan krijgen, maar dat terzijde. De meeste scholieren zijn geen geboren romanciers en een boek schrijven van minstens twintig A4tjes is geen kattenpis. Ik kan me goed voorstellen dat een vijftienjarige dan gaat zitten mokken over dat stomme boek.
Maar de opdracht is nu eenmaal een opdracht en het levert punten op, dus is Ivan de klos. Hij besluit als titel letterlijk Dat stomme boek te nemen en kiest als onderwerp de zoektocht naar zijn plotseling verdwenen vader. Een zoektocht die hij samen met zijn moeder en jongere zus in een oude Volvo onderneemt. De tocht, die uiteindelijk naar Berlijn leidt, kent een grote variatie aan licht bizarre, humoristische, onwaarschijnlijke en ook aandoenlijke momenten.

‘Dat stomme boek leest als een trein’, hoor ik mezelf denken als ik ongeveer halverwege ben. Toepasselijker is: leest als een Volvo uit de tijd toen een Volvo nog een Volvo was. En bij weer of geen weer, over verharde en onverharde wegen altijd zonder haperen doorreed. Ja, zelfs in de strenge Zweedse winters nooit teleurstelde. Zo ook gaat Dat stomme boek van Tiny Fisscher zonder haperen door. Tijdens zo’n lange, in behoorlijk tempo gereden Volvo-rit, is het wel prettig om af en toe bij een wegrestaurant even tijd voor een bak koffie te nemen; een rustmoment:
‘Rustig …
  de …
    trap…
      af …’
Een leuke vondst in zo’n voortrazend boek. Niet alleen voor de hoofdpersoon Ivan, maar evengoed voor de lezer. Vraag me niet hoe, maar op de een of andere manier werkt het.

Over het algemeen heb ik het niet zo op snel leesbare boeken en ben ik meer van de contemplatieve soort. Echter, vanuit het perspectief van een vijftienjarige ADHD-er is het gewoon goed. Je zou bijna gaan denken dat Fisscher zelf ADHD-er is, omdat het boek soms geschreven lijkt als een associatieve ‘mind-dump’, maar voor zo’n dump heeft het boek weer teveel structuur. Het is dus wel degelijk doordacht.
Tegen het einde van het boek wordt de spanning nog opgevoerd. En net op het moment dat ik begon te denken: waar moet dit heen? – want ik voelde al aankomen dat een wending in het verhaal onvermijdelijk was – wordt het verhaal op zijn kop gezet.

Als volwassene heb ik Dat stomme boek met plezier in vrijwel één ruk uitgelezen. Waar ik tijdens het lezen min of meer instonk was het ‘dubbelperspectief’. Ik vond het jammer dat een aantal toevalligheden wel heel erg toevallig worden en dat de personages in Dat stomme boek teveel aan de oppervlakte blijven. Tot ik besefte dat dit te maken heeft met de opzet van het boek, met dit ‘dubbelperspectief’. Het is geschreven door een volwassen Tiny Fisscher, waarvan je deze diepgang zou mogen verwachten. Maar eigenlijk is het geschreven door de vijftienjarige Ivan, vanuit zijn perspectief. En van een vijftienjarige kun je geen volwassen diepgang verwachten. De wel erg toevallige toevalligheden en het gebrek aan volwassen diepgang vinden daarmee aan het einde van het boek hun verklaring en worden volledig rechtgezet. Iets wat in hoofdstuk drie, waarin de opdracht voor het schrijven van het boek ter sprake komt, al min of meer is aangekondigd.

Dan het slot, de wending (in het boek komt ook de val van de Berlijnse muur voor). Liever had ik daarin een feel-good einde gezien. Niet omdat een boek altijd feel-good moet eindigen, maar meer vanuit de gedachte dat een jeugdboek dat wèl moet. Al is dit beschermen van de ‘tere kinderzieltjes’ waarschijnlijk meer mijn probleem dan dat het voor de jongeren zelf een probleem is, die kunnen dat wel aan.

De website van Tiny Fisscher

2013, Adrie Krijgsman.